میرزاده عشقی : غزلیات و قصاید
شمارهٔ ۲۶ - جایزه (پری)
دلبرا! ای که ترا طبع سخن پرور من! سلطان ولد : ولدنامه
بخش ۱۴۹ - در بیان نقل فرمودن شیخ کریم الدین پسر بکتمر رحمة اللّه علیه. و در تقریر آنکه چون ولیی از این جهان رحلت کند نباید نومید شدن. که تا جهان قایم است اولیای حق دایم خواهند بودن. زیرا مقصود حق تعالی از این عالم و ازین خلق وجود مبارک ایشان است نه صورت جهان و جهانیان
کرد رحلت ز تن کریم الدین آرایه های ادبی : بیان
تشبیه
یعنی مانند کردن چیزی به چیز دیگر که به جهت داشتن صفت یا صفاتی با هم مشترک باشند. هر تشبیه دارای چهار رکن یا پایه است: 1- مشبه: کلمه ای که آن را به کلمه ای دیگر تشبیه می کنیم. 2- مشبه به: کلمه ای که کلمه دیگر به آن تشبیه می شود. 3- ادات تشبیه: کلمات یا واژه هایی هستند که نشان دهنده پیوند شباهت می باشند و عبارتنداز: همچون، چون، مثل، مانند، به سان، شبیه، نظیر، همانند، به کردار و ... . 4- وجه شبه: صفت یا ویژگی مشترک بیت مشبه و مشبه به می باشد. (دلیل شباهت) مثال: علی مانند شیر شجاع است. مشبه: علی؛ ادات: مانند؛ مشبه به: شیر؛ وجه شبه: شجاع نکته: «مشبه» و «مشبه به» طرفین تشبیه نام دارند. که در تمام تشبیهات حضور دارند اما «ادات تشبیه» و «وجه شبه» می توانند در یک تشبیه حذف شوند. که در این صورت تشبیه با داشتن دو رکن «مشبه» و «مشبه به» برقرار است. مثال: دل همچو سنگت، ای دوست به آب چشم سعدی عجـب اسـت اگـر نگـردد که بگردد آسیابی توضیح: دل به سنگ تشبیه شده است اما وجه شبه «سختی» در این بیت نیامده است. نکته: در تشبیه وقتی که «وجـه شبه» و «ادات تشبیه» حـذف شود، به آن «تشبیه بلیغ» می گویند. (تشبیه بلیغ زیباترین و رساترین تشبیه است.) مثال: دلش سنگ است . نکته 1: در تشبیه همیشه وجود وجه شبه در «مشبه به» قویتر و بارزتر است که ما «مشبه» را در داشتن وجه شبه به آن تشبیه می کنیم. نکته 2: هر چه ارکان تشبیه کمتر باشد تشبیه ادبی تر است. (البته داشتن مشبه و مشبه به الزامی است) نکته 3: هرگاه در تشبیه بلیغ، یکی از طرفین تشبیه (مشبه یا مشبه به) به دیگری اضافه (مضاف الیه) شود؛ به آن «اضافه تشبیهی» یا «تشبیه بلیغ اضافی» می گویند. مثال: صبح امید که بد معتکف پرده غیب گـو بـرون آی که کار شب تـار آخـر شد توضیح: امید به صبح تشبیه شده و غیب به پرده. ترکیباتی مثل: درخت دوستی، همای رحمت، لب لعل، کیمیای عشق، خانه دنیا، فرعون تخیل، نخل ولایت و ... اضافه تشبیهی محسوب می شوند. انواع تشبیه 1- تشبیه مفرد: تشبیهی که هر یک از «مشبه» یا «مشبه به» آن، یک، چیز است و «وجه شبه» آن از همان یک چیز گرفته می شود. (شباهت آن ها فقط در یک چیز است) مثال: دانش اندر دل چراغ روشن است . توضیح: در این مثال وجه شبه (روشنی از یک کلمه چراغ) استخراج شده است. یادآوری: تمامی مثالهایی که تاکنون برای شما ذکر کردیم، از همین نوع تشبیه می باشند. 2- تشبیه مرکب: آن است که هریک از «مشبه» یا «مشبه به» دو یا چند چیز هستند و وجه شبه نیز از دو یا چند چیز گرفته می شود. مثال: دیده ی اهـل طمـع به نعمـت دنیا پـر نشـود همچنـانکه چـاه به شبنـم توضیح: «مشبه» ترکیبی از دو چیز است (دیده ی اهل طمع و نعمت دنیا) و «مشبه به» نیز دو چیز است (چاه و شبنم به این معنی: همانطور که چاه با شبنم پر نمی شود، چشم حریصان نیز با نعمت دنیا سیر نمی شود. نکته: در تشبیه مرکب در حقیقت یک شکل کلی به شکل کلی دیگر همانند می شود. انوری : مقطعات
شمارهٔ ۲۶۲
ای برادر پند من بشنو اگر خواهی صلاح جویای تبریزی : غزلیات
شمارهٔ ۳۱۰
دلم چو کام هوس زان دو ناب گرفت حسین خوارزمی : غزلیات، قصاید و قطعات
شمارهٔ ۲۳۰
ایکه در اقلیم دلها حاکم و سلطان توئی سیدای نسفی : شهر آشوب
شمارهٔ ۲۱۷ - موی تاب
گفتمش با موی تاب امرد تویی عمر ابد صفایی جندقی : غزلیات
شمارهٔ ۳۵۴
میثاق دوش را ز اول وفا نکردی قوامی رازی : دیوان اشعار
شمارهٔ ۶۵ - در غزل است
همه ای دل بلای ما خواهی صفی علیشاه : بحرالحقایق
بخش ۲۰۸ - عبدالرحمن
خود آن کو عبد رحمن از یقین است صائب تبریزی : تکبیتهای برگزیده
تکبیت شمارهٔ ۴۵۱
سیری ز دیدن تو ندارد نگاه من ابوالحسن فراهانی : رباعیات
شمارهٔ ۷
از عمر من آن چه کاهد ای حور نسب اهلی شیرازی : غزلیات
شمارهٔ ۳۱۱
با یکدم وصلت غم عالم نتوان گفت عطار نیشابوری : بخش سی و هفتم
الحكایة و التمثیل
شد مگر معشوق طوسی ناتوان سهراب سپهری : حجم سبز
دوست
بزرگ بود صغیر اصفهانی : ترجیعات
شمارهٔ ۱
مدتی بود در سرای وجود عطار نیشابوری : باب پانجدهم: در نیازمندی به ملاقات همدمی محرم
شمارهٔ ۶
این سوز که خاست با که بتوانم گفت مولوی : غزلیات
غزل شمارهٔ ۲۲
چندان بنالم نالهها، چندان برآرم رنگها مولوی : دفتر پنجم
بخش ۱۲۴ - حکایت مریدی کی شیخ از حرص و ضمیر او واقف شد او را نصیحت کرد به زبان و در ضمن نصیحت قوت توکل بخشیدش به امر حق
شیخ میشد با مریدی بیدرنگ فصیحی هروی : ابیات پراکنده
شمارهٔ ۷۴
رنگ جسمانیست بر سیمای ابر نوبهار
شمارهٔ ۲۶ - جایزه (پری)
دلبرا! ای که ترا طبع سخن پرور من! سلطان ولد : ولدنامه
بخش ۱۴۹ - در بیان نقل فرمودن شیخ کریم الدین پسر بکتمر رحمة اللّه علیه. و در تقریر آنکه چون ولیی از این جهان رحلت کند نباید نومید شدن. که تا جهان قایم است اولیای حق دایم خواهند بودن. زیرا مقصود حق تعالی از این عالم و ازین خلق وجود مبارک ایشان است نه صورت جهان و جهانیان
کرد رحلت ز تن کریم الدین آرایه های ادبی : بیان
تشبیه
یعنی مانند کردن چیزی به چیز دیگر که به جهت داشتن صفت یا صفاتی با هم مشترک باشند. هر تشبیه دارای چهار رکن یا پایه است: 1- مشبه: کلمه ای که آن را به کلمه ای دیگر تشبیه می کنیم. 2- مشبه به: کلمه ای که کلمه دیگر به آن تشبیه می شود. 3- ادات تشبیه: کلمات یا واژه هایی هستند که نشان دهنده پیوند شباهت می باشند و عبارتنداز: همچون، چون، مثل، مانند، به سان، شبیه، نظیر، همانند، به کردار و ... . 4- وجه شبه: صفت یا ویژگی مشترک بیت مشبه و مشبه به می باشد. (دلیل شباهت) مثال: علی مانند شیر شجاع است. مشبه: علی؛ ادات: مانند؛ مشبه به: شیر؛ وجه شبه: شجاع نکته: «مشبه» و «مشبه به» طرفین تشبیه نام دارند. که در تمام تشبیهات حضور دارند اما «ادات تشبیه» و «وجه شبه» می توانند در یک تشبیه حذف شوند. که در این صورت تشبیه با داشتن دو رکن «مشبه» و «مشبه به» برقرار است. مثال: دل همچو سنگت، ای دوست به آب چشم سعدی عجـب اسـت اگـر نگـردد که بگردد آسیابی توضیح: دل به سنگ تشبیه شده است اما وجه شبه «سختی» در این بیت نیامده است. نکته: در تشبیه وقتی که «وجـه شبه» و «ادات تشبیه» حـذف شود، به آن «تشبیه بلیغ» می گویند. (تشبیه بلیغ زیباترین و رساترین تشبیه است.) مثال: دلش سنگ است . نکته 1: در تشبیه همیشه وجود وجه شبه در «مشبه به» قویتر و بارزتر است که ما «مشبه» را در داشتن وجه شبه به آن تشبیه می کنیم. نکته 2: هر چه ارکان تشبیه کمتر باشد تشبیه ادبی تر است. (البته داشتن مشبه و مشبه به الزامی است) نکته 3: هرگاه در تشبیه بلیغ، یکی از طرفین تشبیه (مشبه یا مشبه به) به دیگری اضافه (مضاف الیه) شود؛ به آن «اضافه تشبیهی» یا «تشبیه بلیغ اضافی» می گویند. مثال: صبح امید که بد معتکف پرده غیب گـو بـرون آی که کار شب تـار آخـر شد توضیح: امید به صبح تشبیه شده و غیب به پرده. ترکیباتی مثل: درخت دوستی، همای رحمت، لب لعل، کیمیای عشق، خانه دنیا، فرعون تخیل، نخل ولایت و ... اضافه تشبیهی محسوب می شوند. انواع تشبیه 1- تشبیه مفرد: تشبیهی که هر یک از «مشبه» یا «مشبه به» آن، یک، چیز است و «وجه شبه» آن از همان یک چیز گرفته می شود. (شباهت آن ها فقط در یک چیز است) مثال: دانش اندر دل چراغ روشن است . توضیح: در این مثال وجه شبه (روشنی از یک کلمه چراغ) استخراج شده است. یادآوری: تمامی مثالهایی که تاکنون برای شما ذکر کردیم، از همین نوع تشبیه می باشند. 2- تشبیه مرکب: آن است که هریک از «مشبه» یا «مشبه به» دو یا چند چیز هستند و وجه شبه نیز از دو یا چند چیز گرفته می شود. مثال: دیده ی اهـل طمـع به نعمـت دنیا پـر نشـود همچنـانکه چـاه به شبنـم توضیح: «مشبه» ترکیبی از دو چیز است (دیده ی اهل طمع و نعمت دنیا) و «مشبه به» نیز دو چیز است (چاه و شبنم به این معنی: همانطور که چاه با شبنم پر نمی شود، چشم حریصان نیز با نعمت دنیا سیر نمی شود. نکته: در تشبیه مرکب در حقیقت یک شکل کلی به شکل کلی دیگر همانند می شود. انوری : مقطعات
شمارهٔ ۲۶۲
ای برادر پند من بشنو اگر خواهی صلاح جویای تبریزی : غزلیات
شمارهٔ ۳۱۰
دلم چو کام هوس زان دو ناب گرفت حسین خوارزمی : غزلیات، قصاید و قطعات
شمارهٔ ۲۳۰
ایکه در اقلیم دلها حاکم و سلطان توئی سیدای نسفی : شهر آشوب
شمارهٔ ۲۱۷ - موی تاب
گفتمش با موی تاب امرد تویی عمر ابد صفایی جندقی : غزلیات
شمارهٔ ۳۵۴
میثاق دوش را ز اول وفا نکردی قوامی رازی : دیوان اشعار
شمارهٔ ۶۵ - در غزل است
همه ای دل بلای ما خواهی صفی علیشاه : بحرالحقایق
بخش ۲۰۸ - عبدالرحمن
خود آن کو عبد رحمن از یقین است صائب تبریزی : تکبیتهای برگزیده
تکبیت شمارهٔ ۴۵۱
سیری ز دیدن تو ندارد نگاه من ابوالحسن فراهانی : رباعیات
شمارهٔ ۷
از عمر من آن چه کاهد ای حور نسب اهلی شیرازی : غزلیات
شمارهٔ ۳۱۱
با یکدم وصلت غم عالم نتوان گفت عطار نیشابوری : بخش سی و هفتم
الحكایة و التمثیل
شد مگر معشوق طوسی ناتوان سهراب سپهری : حجم سبز
دوست
بزرگ بود صغیر اصفهانی : ترجیعات
شمارهٔ ۱
مدتی بود در سرای وجود عطار نیشابوری : باب پانجدهم: در نیازمندی به ملاقات همدمی محرم
شمارهٔ ۶
این سوز که خاست با که بتوانم گفت مولوی : غزلیات
غزل شمارهٔ ۲۲
چندان بنالم نالهها، چندان برآرم رنگها مولوی : دفتر پنجم
بخش ۱۲۴ - حکایت مریدی کی شیخ از حرص و ضمیر او واقف شد او را نصیحت کرد به زبان و در ضمن نصیحت قوت توکل بخشیدش به امر حق
شیخ میشد با مریدی بیدرنگ فصیحی هروی : ابیات پراکنده
شمارهٔ ۷۴
رنگ جسمانیست بر سیمای ابر نوبهار
