و من خطبة له عليه‌السلام في التزهيد في الدنيا
103 و از خطبه‌هاى آن حضرت است

أَيُّهَا اَلنَّاسُ اُنْظُرُوا إِلَى اَلدُّنْيَا نَظَرَ اَلزَّاهِدِينَ فِيهَا
بنگريد بدين جهان! نگريستن پارسايان

اَلصَّادِفِينَ عَنْهَا
رويگردان از آن

فَإِنَّهَا وَ اَللَّهِ عَمَّا قَلِيلٍ تُزِيلُ اَلثَّاوِيَ اَلسَّاكِنَ
كه به خدا سوگند، آن كه در آن مانده و جاى گرفته ديرى نپايد

وَ تَفْجَعُ اَلْمُتْرَفَ اَلآْمِنَ
و آن كه به ناز پرورده و ايمن به سر برده به درد آيد

لاَ يَرْجِعُ مَا تَوَلَّى مِنْهَا فَأَدْبَرَ
آنچه از آن رفت و پشت كرد، بازگشتنى نيست

وَ لاَ يُدْرَى مَا هُوَ آتٍ مِنْهَا فَيُنْتَظَرَ
و آنچه آينده است، نتوان دانست چيست تا در انتظار آن زيست

سُرُورُهَا مَشُوبٌ بِالْحُزْنِ
شادى آن آميخته به اندوه است و بدى حال

وَ جَلَدُ اَلرِّجَالِ فِيهَا إِلَى اَلضَّعْفِ وَ اَلْوَهْنِ
و چابكى و چالاكى مردان را ناتوانى و سستى به دنبال

فَلاَ يَغُرَّنَّكُمْ كَثْرَةُ مَا يُعْجِبُكُمْ فِيهَا
پس فريفته نگرداند شما را فزونى آنچه شادمانتان گرداند

لِقِلَّةِ مَا يَصْحَبُكُمْ مِنْهَا
كه اندك است آنچه از آن با شما مى‌ماند

رَحِمَ اَللَّهُ اِمْرَأً تَفَكَّرَ فَاعْتَبَرَ
خدا بيامرزد مردى را كه بينديشد و پند گيرد

وَ اِعْتَبَرَ فَأَبْصَرَ
و پند گيرد و پذيرد

فَكَأَنَّ مَا هُوَ كَائِنٌ مِنَ اَلدُّنْيَا عَنْ قَلِيلٍ لَمْ يَكُنْ
كه گويى باندك زمان آنچه از دنيا بود نمانده است

وَ كَأَنَّ مَا هُوَ كَائِنٌ مِنَ اَلْآخِرَةِ عَمَّا قَلِيلٍ لَمْ يَزَلْ
و آنچه از آخرت است پاينده است

وَ كُلُّ مَعْدُودٍ مُنْقَضٍ
و هر عمر شمرده به سرآيد

وَ كُلُّ مُتَوَقَّعٍ آتٍ
و هر چه چشمداشتنى است، در آيد

وَ كُلُّ آتٍ قَرِيبٌ دَانٍ
و هر چه در آمدنى است نزديك است و به زودى رخت گشايد.

صفة العالم

و منها اَلْعَالِمُ مَنْ عَرَفَ قَدْرَهُ
از اين خطبه است: دانا كسى است كه قدر خود را بشناسد

وَ كَفَى بِالْمَرْءِ جَهْلاً أَلاَّ يَعْرِفَ قَدْرَهُ
و در نادانى مرد اين بس كه پايۀ خويش را نشناسد

وَ إِنَّ مِنْ أَبْغَضِ اَلرِّجَالِ إِلَى اَللَّهِ تَعَالَى لَعَبْداً وَكَلَهُ اَللَّهُ إِلَى نَفْسِهِ
از دشمن روى‌ترين مردمان بنده‌اى است كه خدا او را به خود واگذارد

جَائِراً عَنْ قَصْدِ اَلسَّبِيلِ
تا از راه راست به يك سو شود

سَائِراً بِغَيْرِ دَلِيلٍ
و بى‌راهنما گام بردارد

إِنْ دُعِيَ إِلَى حَرْثِ اَلدُّنْيَا عَمِلَ
اگر به كار دنيايش خوانند، چست باشد

وَ إِنْ دُعِيَ إِلَى حَرْثِ اَلْآخِرَةِ كَسِلَ
و اگر به كار آخرتش خوانند، تنبل و سست باشد

كَأَنَّ مَا عَمِلَ لَهُ وَاجِبٌ عَلَيْهِ
گويى آنچه براى آن كار كند بر او بايسته است

وَ كَأَنَّ مَا وَنَى فِيهِ سَاقِطٌ عَنْهُ
و آنچه در آن سستى ورزد، از او ناخواسته

آخر الزمان

و منها وَ ذَلِكَ زَمَانٌ لاَ يَنْجُو فِيهِ إِلاَّ كُلُّ مُؤْمِنٍ نُوَمَةٍ
از اين خطبه است: و اين روزگارى است كه در آن رهايى نيابد، جز با ايمانى بى‌نام و نشان، گمنام در نظر مردمان

إِنْ شَهِدَ لَمْ يُعْرَفْ
اگر باشد، نشناسندش

وَ إِنْ غَابَ لَمْ يُفْتَقَدْ
و اگر نباشد، نپرسندش

أُولَئِكَ مَصَابِيحُ اَلْهُدَى
اينان چراغهاى هدايتند

وَ أَعْلاَمُ اَلسُّرَى
و راهنمايان شبروان بيابان ضلالت

لَيْسُوا بِالْمَسَايِيحِ
نه فتنه جويند و نه سخن اين را بدان رسانند

وَ لاَ اَلْمَذَايِيعِ اَلْبُذُرِ
و نه زشتى كسى را به گوش اين و آن خوانند

أُولَئِكَ يَفْتَحُ اَللَّهُ لَهُمْ أَبْوَابَ رَحْمَتِهِ
خدا درهاى رحمت خود را به روى اينان گشوده است

وَ يَكْشِفُ عَنْهُمْ ضَرَّاءَ نِقْمَتِهِ
و سختى عذاب خويش را از آنان برطرف فرموده

أَيُّهَا اَلنَّاسُ سَيَأْتِي عَلَيْكُمْ زَمَانٌ يُكْفَأُ فِيهِ اَلْإِسْلاَمُ كَمَا يُكْفَأُ اَلْإِنَاءُ بِمَا فِيهِ
اى مردم! به زودى بر شما روزگارى خواهد آمد كه اسلام را از حقيقت آن بپردازند، همچون ظرفى كه واژگونش كنند و آن را از آنچه درون دارد تهى سازند

أَيُّهَا اَلنَّاسُ إِنَّ اَللَّهَ قَدْ أَعَاذَكُمْ مِنْ أَنْ يَجُورَ عَلَيْكُمْ
مردم! همانا، خدا شما را پناه داده است، و بر شما ستم روا ندارد

وَ لَمْ يُعِذْكُمْ مِنْ أَنْ يَبْتَلِيَكُمْ
امّا پناهتان نداده است كه در بوتۀ آزمايشتان در نيارد

وَ قَدْ قَالَ جَلَّ مِنْ قَائِلٍ إِنَّ فِي ذٰلِكَ لَآيٰاتٍ وَ إِنْ كُنّٰا لَمُبْتَلِينَ
و گفته است، «جلّ‌ من قائل» همانا در اين نشانه‌هاست و گر چه بوديم ما آزمايندگان.

قال السيد الشريف الرضي أما قوله عليه‌السلام كل مؤمن نومة
اما گفتۀ امام (عليه السلام)، «كلّ‌ مؤمن نومة»

فإنما أراد به الخامل الذكر القليل الشر
از آن گمنام اندك شر را خواهد

و المساييح جمع مسياح و هو الذي يسيح بين الناس بالفساد و النمائم
و «مساييح» جمع «مسياح» است، و آن كسى است كه ميان مردمان، فساد انگيزد و سخن چينى كند

و المذاييع جمع مذياع و هو الذي إذا سمع لغيره بفاحشة أذاعها و نوه بها
«و مذاييع» جمع «مذياع» است، و آن كسى است كه چون زشتى كسى را شنود، آن را ميان مردم پخش كند

و البذر جمع بذور و هو الذي يكثر سفهه و يلغو منطقه
و «بذر» جمع «بذور» است، و آن كسى است كه سفاهت بسيار دارد و لغو گويد.

«نهج البلاغه»
گوهرین | گنجینه های مکتوب | gowharin.ir